Kunst en het kwaad, Esthetica
WY2V17002
periode 2, 2018-19
Please note that they may have changed since. To make sure, check the website.
07 November 2022 (14:48)
Roland Ophuis: "Vrouw met kruis (Rwanda 1996)".
2001.
Inhoud
In deze cursus behandelen we actuele filosofische kwesties rond de (hedendaagse) kunsten. De rode draad is het idee dat deze kwesties voor het grootste deel ontstaan door een overschrijding van wat morele grenzen van de kunsten lijken te zijn.
Toen Duchamp de autonomie van de kunst ter discussie stelde deed hij dat met een urinoir. Als het gaat om de authenticiteit van de uitvoering van oude muziek gaat het erom vervalsing te voorkomen. Vervalsingen zijn misdadig maar ze confronteren ons altijd weer met aannamen over de goede bedoelingen van kunstenaars en de onbetrouwbare rol van de markt, alsook over de identiteit van het kunstwerk. Horror wordt in de filosofie van de kunsten serieus besproken. En hoe kan het dat wij ons gewillig laten meeslepen door een film over een psychopaat? Tegenwoordig vinden we meer en meer geweld en sex in de kunsten. Maar kan pornografie ooit kunst zijn? Of propaganda — Leni Riefenstahls Triumf des Willens?
Deze voorbeelden wijzen in één richting: dat we eigenlijk menen dat kunst goed is: inherent goed en goed voor mensen en de cultuur. Dit besef vormt de rode draad door de nieuwe thema's uit de kunstfilosofie die we in Kunst en het kwaad/esthetica zullen behandelen.
Inschrijving ...
De inschrijving voor deze cursus loopt via OSIRIS.
Cursusdoelen
Studenten weten na afloop van de cursus hoe kwetsbaar ieder denken over kunst is, en welke de filosofische uitdagingen zijn die er van de hedendaagse experimenten in de kunsten uitgaan. Ook hebben ze grip op de aard van filosofische vragen. Kunstwetenschappers onder de studenten leren daarenboven kritisch naar hun eigen vakgebied te kijken.
Literatuur
Cahn, Steven M., and Aaron Meskin, eds. 2007. Aesthetics: A Comprehensive Anthology. Oxford: Blackwell.Plus enkele losse teksten, worden via Blackboard aangeboden.
Aanwezigheidsplicht
Om ervoor te zorgen dat iedereen in de zaal over dezelfde achtergrondkennis beschikt, geldt voor deze cursus een aanwezigheidsplicht. Mocht je onverhoopt een hoorcollege moeten missen, mail dan uiterlijk twee dagen later het bewijs dat je het ervoor gevraagde werk wel hebt gedaan: een korte samenvatting over de te lezen literatuur. Mailen aan Rob van Gerwen.
Mocht je een werkgroep missen, mail je reflectie dan z.s.m. naar je werkgroepleider.
Wie gemiste bijeenkomsten niet "compenseert", verspeelt het recht op herkansing.
In de hoorcolleges geeft de docent in interactie met de zaal inzicht in de discussies in te bespreken teksten. In de werkgroepen op maandag bespreken we de door de studenten geschreven reflecties en onderwerpen uit de hoorcolleges.
Advies: We checken de samenvattingen maar op één criterium: "heeft de student zich met de voorgeschreven literatuur bezig gehouden?" Slechts weinig samenvattingen die ik langs deze route ontvang voldoen als samenvatting. (Dus denk niet, als je je voor een toets aan het voorbereiden bent: "Mijn samenvattingen zijn door de docent goedgekeurd". Dat zijn ze dus niet. De verantwoordelijkheid blijft altijd bij de student.
Let op: om het beste uit deze cursus te halen wordt er door studenten geen gebruik gemaakt van laptops en smartphones tijdens de bijeenkomsten. Het is bewezen dat de concentratie er veel beter van wordt en dat je door met de hand aantekeningen te maken veel meer oppikt van de stof. Dit beleid is in overeenstemming met universiteiten in de VS en elders in Nederland, en met ons eigen honours-onderwijs.
Aanbevolen wordt om vooraf handouts van de colleges uit te printen, zodat je niet alles van de beamer presentaties hoeft over te schrijven. Zie Blackboard.
Zorg ervoor dat je de facultaire regels over fraude en plagiaat begrijpt en ook navolgt.
Voorbereiding werkgroepen. In de werkgroepen bespreken studenten in het eerste uur in groepjes elkaars reflecties op de teksten van de voorafgaande week. In het tweede uur wordt hier plenair op ingegaan. De student levert de twee beste reflecties in, via email, gericht aan de docent (Rob van Gerwen).
Breng twee geprinte exemplaren van je reflectie mee naar de werkgroep, waarvan er één voor je werkgroepleider is. In totaal schrijft de student vier reflecties. Alleen als ze alle vier tijdig zijn ingeleverd, gelden de cijfers voor de twee ingeleverde reflecties voor 100% mee; voor iedere reflectie te weinig ter werkgroep ingeleverd geldt een procentuele aanpassing van die cijfers. In concreto telt een buiten de werkgroep ingeleverde reflectie voor 80% mee, in plaats van 100%, voor het totaal aantal (van vier).
De reflectie bevat typisch een probleemstelling, een doelstelling (of these) en een argumentatieve uitwerking.
In de reflecties concentreren studenten zich op een filosofische kwestie ten aanzien van een probleem dat we op college hebben besproken. Maak duidelijk dat het een filosofische kwestie betreft en loop niet in deze valstrikken: maak geen stroman van de vijand; geef geen empirische uitweg (bijvoorbeeld "dat is voor iedereen anders").
Toetsing
De toetsing gebeurt door een tussentoets (25%), eindtoets (30%) en "actieve aanwezigheid" (30%) (dit is inclusief iedere week een reflectie van max. 600 woorden, te bespreken in de werkgroep; waarvan de twee beste apart per mail ingeleverd en beoordeeld worden), en een presentatie op het symposium (15%).
NB: Schriftelijke toetsen testen de opgedane kennis en begrip; de reflecties en presentatie testen de argumentatieve schrijf- en uitdrukkingsvaardigheid en het begrip.
* Het werk van studenten wordt in de werkgroepen formatief (niet-becijferd) getoetst.
* De summatieve toetsing (met cijfers) gebeurt met tentamens en twee beste reflecties.
Actieve aanwezigheid
Onder actieve aanwezigheid is begrepen: iedere week een korte reflectie (max. 600 woorden, in tweevoud uitgeprint meebrengen naar de werkgroep), en het in groepjes nakijken en bespreken van de reflecties van mede-studenten in de werkgroep. Uitleg volgt op college.
Je krijgt hier geen punten voor, maar de reflecties en de actieve en opbouwende deelname aan de werkgroep zijn noodzakelijk om de actieve aanwezigheid te kunnen laten meetellen! In totaal schrijft de student vier reflecties, alleen dan gelden de cijfers voor de twee ingeleverde reflecties voor 100% mee; voor iedere reflectie te weinig (ter werkgroep) ingeleverd geldt een procentuele aanpassing van die cijfers.
Op maandag 10 december 2018 lever je de eerste "beste reflectie" in; middernacht na je presentatie (maandag 7 januari 2018 of maandag 14 januari 2019) de tweede. Alleen deze twee worden beoordeeld met een cijfer, dat de hoogte bepaalt van het cijfer voor "actieve aanwezigheid". Alles bijeen bepaalt dit 30% van het eindcijfer.
Hoe papers en reflecties in te leveren?
In een word-file (geen pdf) aangehecht aan een mailtje aan de docent, Rob van Gerwen.
In de loop van de dag van de deadline krijgen wij 130 papers/reflecties binnen met de naam "paper1.doc", "eerste paper.docx", enz. (Geeft ons veel onnodig werk te doen.)
Volg alsjeblieft deze conventie:
1. In de tekst zet je duidelijk naam en student-nummer bovenaan.
2. Noem de file zo:
Achternaam Voornaam tussenvoegsel 1e beste reflectie KK.doc
Plaats tussenvoegsels na je voornaam. Dus Bert van Bergen doet het zo:
Bergen Bert van 1e beste reflectie KK.docx
Plaats geen punten of komma's in de file-naam, behalve de ene punt voor .doc of .docx
Bij de toetsen worden alle behandelde teksten en onderwerpen bekend verondersteld, maar de eindtoets bevraagt expliciet alleen de stof van de tweede helft van de cursus.
In de facultaire Vaardighedenreader 
vind je onder meer uitleg over het schrijven en lezen van filosofische teksten.
Cijfers
Alle onderdelen krijgen een cijfer tussen 0 en 10. In het eindcijfer worden die echter verschillend meegewogen.
In formule:
Eindcijfer = (2,5*tussentoets + 3*eindtoets + 3*reflecties + 1,5*presentatie)/10
De docent behoudt zich het recht voor om de maximale score voor te laat ingeleverde opdrachten te verlagen naar 8/10, hoe goed ze ook gemaakt zijn.
[Dat is wel zo eerlijk tegenover degenen die wel op tijd waren].
Verdere details
Alle details voor de cursus zijn via deze website beschikbaar.
De cursus heeft ook een (niet-interactief) weblog. Je kunt je ook abonneren op de RSS-feed: 
Extra materialen, plaatjes en teksten worden via Blackboard aangeboden aan ingeschreven studenten. Losse teksten kun je doorgaans ook zelf downloaden via de UB: Omega. Doe dit ofwel vanaf een locatie op de UU, of via deze link vanaf iedere andere locatie.
Disclaimer: Eventuele veranderingen deel ik mee op college en via Blackboard.
Locatie
Maandag:
13.15-15.00 uur: hoorcollege: Drift 25, 1.02
15.15-17.00 uur: werkgroep 1 (Rob). Drift 21, 003
Donderdag: 11.00-12.45: hoorcollege: Janskerkhof 2-3, 019
| deadlines en data | ||
|---|---|---|
| Reflecties | op de werkgroep | Uitgeprint in tweevoud |
| Tussentoets | donderdag 6 december 2018 | tijd: 11.00-13.00 uur, locatie: Kromme Nieuwegracht 80, 006. |
| Twee beste reflecties | maandag 10 december 2018 en maandag 7 januari 2018 of maandag 14 januari 2019 | Voor middernacht, Word.doc aangehecht aan een email aan de docent (geen pdf!!) |
| Presentatie | maandag 7 januari 2018 of maandag 14 januari 2019 | Op college, of werkgroep. |
| Eindtoets | maandag 21 januari 2019 | tijd: 13.30-16.30 uur, locatie: Ruppertgebouw 002. |
Philosophy of the Arts, a blog by Rob van Gerwen
| Osiris gegevens | ||
|---|---|---|
| Onderwijsinstituut | Wijsbegeerte | |
| Studiepunten | 7,5 ECTS | |
| Code | WY2V17002 | |
| Niveau | 2 | |
| Periode | 2 (V) | |
| Toegangseisen | geen | |
| Voertaal | Nederlands | |
| Contactpersoon | Dr. Rob van Gerwen | |
| Docent | Dr. Rob van Gerwen | |
| Feedback | Uitslagen en eventueel commentaar retour binnen 10 dagen bij tijdig ingeleverde opdrachten en toetsen. | |
| Bereikbaarheid | Via e-mail en deze website | |
| Werkvormen | Hoorcollege 2 x per week 2 uur; Werkcollege 1 x per week 2 uur | |
| Toelichting | Dagcollege. | |
| Voorbereiding werkcolleges | Studenten moeten hoorcolleges voorbereiden door bestudering van de voorgeschreven literatuur, en werkcolleges door studie van, en reflectie over de literatuur van de voorgaande week. | |
| Bijdrage aan groepswerk | Studenten worden in de gelegenheid gesteld om actief deel te nemen aan de discussie over de stof, via intercollegiale discussie van andermans reflecties. | |
| Toetsen | tussentoets (30%), eindtoets (40%) en "actieve aanwezigheid" (incl. iedere week een reflectie van max. 600 woorden; de twee beste worden beoordeeld) (30%). | |
| Wat wordt er beoordeeld | Kennis en begrip van filosofische argumenten over actuele kwesties met betrekking tot de kunsten, alsook van de belangrijkste —meest hedendaagse— posities hierover. | |
| Aspecten van academische vorming | 1. Bestuderen en analyseren van informatie. 2. Schrijven (algemeen) - diverse typen teksten plannen, schrijven, herschrijven en afwerken. 3. Wetenschapsfilosofische context. | |
| Verplicht studiemateriaal |
boek: Cahn, Steven M., and Aaron Meskin, eds. 2007. Aesthetics: A Comprehensive Anthology. Oxford: Blackwell. (Kosten: € 34,00)
Enkele artikelen (via Blackboard) | |
College overzicht
Interessante tentoonstellingen
N.n.b. (meld me even wat jou interessant lijkt)
Een film over Han van Meegeren. om een reflectie over te schrijven!
Kijk op enig moment naar deze documentaire over Lee Strassberg, de man achter Method Acting, met Nederlandse ondertitels (we komen hier in het college over film op terug):
maandag 12 november 2018
College 1
Inleiding: De tijd en ruimte van de kunstvormen
La Condition Humaine.
René Magritte, 1933.
Wat is filosofie? Wat zijn open en gesloten vragen? Wat is filosofie van de kunst? Is het wel een zelfstandige filosofische discipline? Hoe verhoudt ze zich tot andere filosofische disciplines, als epistemologie, ethiek en ontologie? Wat is er typisch voor de analytische benadering? Wat is kunst? Is kunst niet ten einde? Bij voorbeeld, omdat ze filosofie is geworden (Danto over Warhols "Brillo dozen") of, misschien, omdat de wereld van de kunsten digitaliseert.
Wat zijn de thema's? Vandaag: de ruimte en tijd die ieder van de kunstvormen innemen. Hoe gaan we in deze cursus te werk?
Voorbeelden
A History of Art Forgery, met veel voorbeelden uit alle tijden.
Crimes against Art
Matthew Hunt's page on censorship
Entartete Kunst tentoonstelling van Nazi's van kunst die weigert "in het gelid te lopen".
Marco Evaristti stelt een goudvis in een blender tentoon. Zie: Liquidising goldfish 'not a crime'
Günther Von Hagens' geplastificeerde lijken. (Körperspende-Formulare); "Mein Plastinationslabor ist der postmortale Schönheitssalon der Moderne! Wir verjüngen Körper, präparieren unschöne Dinge wie Runzelhaut und Falten einfach weg."
Waar we op college naar gaan kijken of luisteren:
- Godard, Les Carabiniers. (selectie: 3 min.)
- Ben Lewis: Art Safari: Relational Art (20 min.) (discussie)
Vooraf lezen:
donderdag 15 november 2018
College 2
Kunstvormen en kunstwerken
Om kunst te definiëren moeten we rekening houden met drie conceptuele niveaus: kunst in het algemeen, kunstvormen en individuele kunstwerken. Lessing zei in de achttiende eeuw al bemerkenswaardige dingen over de fenomenologie van kunstvormen.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 19 november 2018
College 3
Wittgenstein
Passages uit de lectures. Wittgenstein breekt met speculatieve tendensen in de discipline van de esthetica en keert terug naar de concrete situatie waarin we oordelen, of de waarde van dingen of gebeurtenissen zien, of maken.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 22 november 2018
College 4
Definitie
Wat zijn de noodzakelijke en voldoende voorwaarden voor iets om kunst te zijn? Is Duchamps Fountain een kunstwerk, en zo ja, heeft het dan eigenschappen die alle kunstwerken hebben en die alleen kunstwerken hebben? Of moet kunst gevoelens van de kunstenaar uitdrukken, of een esthetische ervaring opwekken (en wat is dat dan?)? In de vijftiger jaren van de vorige eeuw is hierover een debat ontstoken met een artikel van Morris Weitz die een Wittgensteiniaans antwoord op de vraag gaf naar de definitie van kunst: wat kunst bijeen houdt is niets anders dan een soort familiegelijkenis. Enz.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 26 november 2018
College 5
Vervalsing
Waarom vinden we een vervalsing minder waard dan zijn origineel? Zien we het verschil wel (als de vervalsing perfect is)? Hoe stellen we vervalsing vast? Hoeveel typen vervalsing bestaan er en welke soorten authenticiteit zijn daarbij in het geding? Wat is authenticiteit?
Muziek kan niet vervalst worden, dankzij notatie-schrift. De partituur heeft de muziek dus van vervalsing geëmancipeerd. Dat was voordat we muziek-uitvoeringen konden vastleggen. Nu lijkt de CD muziek weer van de partituur te emanciperen. Uitvoeringen kun je vervalsen (denk aan Joyce Hatto).
Waar we op college naar gaan kijken of luisteren:
Jeff Koons, "German Shepherd Puppies". (The late show) [duur: 13 minuten]; jazz pianist, Lennie Tristano: "Turkish Mambo"
Internet:
Appropriationistische jazz-musici spelen Miles Davis' Kind of Blue. Oordeel zelf.
Reproducties en toelichting over Han van Meegeren
Andere vervalsingen 
Over de vernieling en restauratie van Barnet Newman's Cathedra, in 1997
Interview met Jeff Koons, door Klaus Ottmann, 1988, Journal of Contemporary Art.
over Koons's cases
Paul Bloom: The Origins of Pleasure
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 29 november 2018
College 6
Popmuziek
Eerst emancipeert muziek van zang (autonome muziek; instrumentele muziek), dan van het lichaam van de uitvoerder (door de partituur); in popmuziek zijn beide weer op volle sterkte terug.
In klassieke muziek hangt de identiteit van een werk af van de notatie in de partituur. In popmuziek van degenen die de muziek uitvoeren. Veel meer mensen houden van popmuziek dan van klassieke muziek, en misschien wel om andere redenen: wat zegt dat over onze cultuur?
Waar we op college naar gaan kijken of luisteren:
- Albert Ayler, Summertime
- Jimi Hendrix en Stevie Ray Vaughan: "Voodoo Child"
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 3 december 2018
Geen college
Bereid je voor op de eerste toets.
donderdag 6 december 2018,
tijd: 11.00-13.00 uur, locatie: Kromme Nieuwegracht 80, 006.
Tussentoets
Tussentoets, stof t.m. HC6
maandag 10 december 2018
College 7
Fotografie als een kunst
Nick Ut, ``Cong Huynh, Vietnam''.
The Associated Press. Trangbang, South Vietnam, 8 June 1972. Phan Thi Kim Phuc flees from the scene where South Vietnamese planes have mistakenly dropped napalm. (World Press Photo, 1972).
Fotografie is een causaal procédé en de kunstenaar kan er zijn artistieke intenties niet in kwijt. Daarom is fotografie geen kunst. (Scruton)
Picasso's Guernica is zeker een iconische afbeelding, maar wanneer is een foto iconisch? Waaraan moet een foto voldoen om een iconische status te krijgen? Iconische foto's zijn doorgaans esthetisch erg sterk en ze geven in een oogopslag een dramatische scene in zijn essentie weer. Ze laten het lijden van individuen zien, maar portretteren ze die individuen? Zijn iconische foto's kunstwerken? Is er misschien een historisch verband met Byzantijnse iconen?
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 13 december 2018
College 8
Schilderkunst
Iedereen heeft wel eens geverfd, maar wat maakt schilderen tot een kunst? Kunnen apen kunstwerken schilderen? En computers? En hoe staat het met schilders die andermans werken letterlijk naschilderen en dit als hun eigen werk presenteren (appropriationisten)—een vervalsing die als authentiek wordt gepresenteerd?
Kindertekening.
Dit is toch ook kunst? Waarom niet?
Waar we op college naar gaan kijken of luisteren:
- Henri-Georges Clouzot: Le Mystère Picasso [duur: 75 minuten--selectie]
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 17 december 2018
College 9
Film
De camera als actor. Dogma '95.
Door met de camera op de tranen in te zoomen breng je een gevoelsleven beter over (of niet?)?
Om wiens gevoelsleven gaat het in films? Toch zeker niet dat van het personage, want dat bestaat niet:
Gregory Currie, in Image and Mind, waarin filosofie van de film wordt bedreven in het licht van recente ontwikkelingen in de 'cognitive science', stelt dat "A fiction does not have the kinds of properties-shape, size, colour-that could be represented pictorially."
Waar we op college naar gaan kijken of luisteren: (De vele mogelijke functies van montage).
- Søderbergs The Limey (Selectie)
- Vinterberg: Festen
- Stanley Kubrick: The Shining (Selectie)
Vooraf lezen:
Lezen:
Cavell, Stanley. 1979. The World Viewed: Reflections on the Ontology of Film. Enlarged edition. Enlarged. Cambridge: Harvard University Press. [Selectie, Blackboard]
Walton, Kendall L. 1998. “On Pictures and Photographs: Objections Answered.” In Film Theory and Philosophy, edited by Richard Allen and Murray Smith, 60-75. Oxford: Oxford University Press. [Blackboard]
Verdieping (facultatief):
donderdag 20 december 2018
College 10
Pornografie als kunst (?)
Beeldende kunst bestaat voor een groot deel uit afbeeldingen, al dan niet figuratief. Pornografie ook. Kan pornografie ook kunst zijn? Ja toch, waarom niet? Of toch niet—maar waarom dan niet? Omdat ze te expliciet zijn, omdat seks in de publieke ruimte immoreel is? Omdat niet iedereen er tegen kan?
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 24 december tot en met donderdag 3 januari
Geen colleges: Kerstvakantie
maandag 7 januari 2018
College 11
Morele beoordeling van kunstwerken en Implicatiekunst
Symposium deel 1 (in werkgroep)
Op het symposium presenteren studenten een van hun reflecties, geordend op thema volgens een programma op basis van tijdige opgave van de onderwerpen, d.w.z. voor zaterdag 5 januari! Spreektijd is 7 minuten, plus 2 minuten voor discussie. Tweede deel volgende week maandag. Wie vandaag een presentatie houdt, levere vannacht voor 23.55 de tweede reflectie (die je zojuist gepresenteerd hebt) in.
L A Raeven: Wildzone (videostill)
Annorexia als kunst. Wat gebeurt er met de kijker?
Ervan uitgaand dat kunst alleen historisch gedefinieerd kan worden (Levinson) en dat kunst een autonome praktijk is, is de recente opkomst van overduidelijk immorele kunstwerken waarin vissen of mensen mishandeld worden omwille van een esthetische beleving bij het publiek, stelt ons voor een dilemma. Ofwel kunnen deze werken geen kunst zijn omdat ze immoreel zijn ofwel zijn het wel kunstwerken en heeft hun immorele aard een andere betekenis. In dat laatste geval zouden het gewoon instanties van bestaande kunstvormen kunnen zijn (met een immoreel aspect)---maar dat lijkt niet het geval. In plaats daarvan lijken ze iets geheel nieuws in de kunst, een nieuwe kunstvorm.
We bespreken voorbeelden van deze nieuwe kunstvorm--Implicatiekunst en laten zien dat ze door een eigen procede gekenmerkt worden en dat dat een artistiek procede is. Die twee-trapsbenadering is nodig omdat de definitie van kunst in het licht van het verleden (de historische definitie) opengebroken moet worden om revolutionaire nieuwe kunstvormen in de kunst te kunnen incorporeren.
Het procede van Implicatiekunst heeft te maken met de manier waarop de kijker geïmpliceerd wordt in het immorele aspect van een werk; waardoor zijn morele intuïties in een beleving (niet slechts een gedachte) worden opgewekt.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 10 januari 2019
College valt uit
Docent is op congres in York.
maandag 14 januari 2019
Symposium deel 2 (i.p.v. hoorcollege en werkgroep)
Op het symposium presenteren studenten een van hun reflecties, geordend op thema volgens een programma op basis van tijdige opgave van de onderwerpen, d.w.z. voor zaterdag 5 januari! Spreektijd is 7 minuten, plus 2 minuten voor discussie. Wie vandaag een presentatie houdt, levere vannacht voor 23.55 de tweede reflectie (die je zojuist gepresenteerd hebt) in.
donderdag 17 januari 2019
Geen College
Voorbereiding eindtoets.
maandag 21 januari 2019,
tijd: 13.30-16.30 uur, locatie: Ruppertgebouw 002.
Eindtoets
Eindtoets, stof sinds HC6
-Feeds