Het schone: Kunst en het kwaad (Esthetica)
FI2V21002
periode 4, 2022-23
Please note that they may have changed since. To make sure, check the website.
01 June 2024 (15:49)
Inhoud
In deze cursus behandelen we actuele filosofische kwesties rond de (hedendaagse) kunsten. De rode draad is het idee dat deze kwesties voor het grootste deel ontstaan door een overschrijding van wat morele grenzen van de kunsten lijken te zijn.
Toen Duchamp de autonomie van de kunst ter discussie stelde deed hij dat met een urinoir. Als het gaat om de authenticiteit van een uitvoering van muziek gaat het erom vervalsing te voorkomen. Vervalsingen zijn misdadig maar ze confronteren ons altijd weer met aannamen over de goede bedoelingen van kunstenaars en de onbetrouwbare rol van de markt, alsook over de identiteit van het kunstwerk. Fotografie is een kunstvorm, maar waarom? Toch niet alleen omdat het plaatjes zijn (zijn alle plaatjes soms kunst?)? Zijn iconische foto's —die onder meer geroemd worden om hun esthetische kracht— bijvoorbeeld kunstwerken? En hoe kan het dat wij ons gewillig laten meeslepen door een film over een psychopaat? Tegenwoordig vinden we meer en meer geweld en sex in de kunsten. Maar kan pornografie wel kunst zijn? Of propaganda — Leni Riefenstahls Triumf des Willens? Hoe moeten we over deze laatste vragen hygiënisch nadenken?
Deze voorbeelden wijzen in één richting: dat we eigenlijk menen dat kunst goed is: inherent goed en goed voor mensen en de cultuur. Dit besef vormt de rode draad door de nieuwe thema's uit de kunstfilosofie die we in Kunst en het kwaad/esthetica zullen behandelen.
Inschrijving ...
De inschrijving voor deze cursus loopt via OSIRIS.
Tijd en locatie
Maandag werkcolleges:
WC, groep 1: 13:15-15:00 uur, Drift 25, 0.03.
WC, groep 2: 15:15-17:00 uur, Drift 25, 0.03.
Donderdag hoorcolleges:
HC: 11:00-12:45 uur, Israelslaan 118, 0.15.
Cursusdoelen
Studenten weten na afloop van de cursus hoe kwetsbaar ieder denken over kunst is, en welke de filosofische uitdagingen zijn die er van de hedendaagse experimenten in de kunsten uitgaan. Ook hebben ze grip op de aard van filosofische vragen. Kunstwetenschappers onder de studenten leren daarenboven kritisch naar hun eigen vakgebied te kijken. Wat is, bijvoorbeeld, artistieke stijl? Is het stijlbegrip waarmee we een renaissance schilderij identificeren vergelijkbaar met het stijlbegrip dat we bij een individuele schilder, zoals Picasso, toepassen?
Literatuur
Verplicht
Alle verplichte teksten worden los, via Blackboard, aangeboden. Deze dienen voor de desbetreffende bijeenkomst actief bestudeerd te worden. Bedenk voor iedere tekst twee discussiestelling, voor gebruik in de werkgroepen.
Aanbevolen
Je vindt de meeste teksten, plus nog een heleboel meer, ook in deze twee bundels (die je kunt aanvullen via Blackboard):
Cahn, Steven M., and Aaron Meskin, eds. 2007. Aesthetics: A Comprehensive Anthology. Oxford: Blackwell.
Alex Neill and Aaron Ridley (eds.) 2008. Arguing About Art. Contemporary Philosophical Debates. Third Edition. London and New York: Routledge.
Aanwezigheidsplicht
Om ervoor te zorgen dat iedereen in de zaal over dezelfde achtergrondkennis beschikt, geldt voor deze cursus een aanwezigheidsplicht. Mocht je onverhoopt een college of werkgroep moeten missen, mail dan uiterlijk twee dagen later het bewijs dat je het ervoor gevraagde werk wel hebt gedaan: een korte samenvatting over de te lezen literatuur. Mailen aan Rob van Gerwen.
Wie gemiste bijeenkomsten niet op deze manier "compenseert", verspeelt het recht op herkansing.
Gecompenseerde afwezigheid telt voor 0,8 mee met de bepaling van het werkgroepscijfer (zie onder).
Advies: We checken de samenvattingen maar op één criterium: "heeft de student zich met de voorgeschreven literatuur bezig gehouden?" Slechts weinig samenvattingen die ik langs deze route ontvang voldoen als samenvatting. (Dus denk niet, als je je voor een toets aan het voorbereiden bent: "Mijn samenvattingen zijn door de docent goedgekeurd". Dat zijn ze dus niet. De verantwoordelijkheid blijft altijd bij de student.)
In de hoorcolleges geeft de docent in interactie met de zaal inzicht in de discussies die in de te bestuderen teksten aan de orde komen. In de werkcolleges op maandag discussiëren de studenten over de voorgeschreven literatuur.
Let op: Om het beste uit deze cursus te halen wordt er door studenten geen gebruik gemaakt van laptops en smartphones tijdens de bijeenkomsten. Het is bewezen dat de concentratie er veel beter van wordt en dat je door met de hand aantekeningen te maken veel meer oppikt van de stof.
Aanbevolen wordt om vooraf handouts van de colleges uit te printen, zodat je niet alles van de beamer presentaties hoeft over te schrijven. Zie Blackboard.
Toetsing en becijfering
Zorg ervoor dat je de facultaire regels over fraude en plagiaat begrijpt en ook navolgt.
Cijfers
Alle onderdelen krijgen een cijfer tussen 0 en 10. In het eindcijfer worden die echter verschillend meegewogen.
In formule: eindcijfer = (2*werkgroep + 3,5*tussentoets + 1,5*reflectie + 3*eindpaper)/10
Het cijfer voor 'werkgroep' betreft de actieve aanwezigheid in de werkcolleges (of gecompenseerde afwezigheid), en het cijfer dat je krijgt voor 1 reflectie (dl. 1 juni).
De docent behoudt zich het recht voor om de maximale score voor te laat ingeleverde opdrachten te verlagen naar 8/10, hoe goed ze ook gemaakt zijn. [Dat is wel zo eerlijk tegenover degenen die wel op tijd waren].
Verdere details
Alle details voor de cursus zijn via deze website beschikbaar.
De cursus heeft ook een (niet-interactief) weblog.
Extra materialen, plaatjes en teksten worden via Blackboard aangeboden aan ingeschreven studenten. Losse teksten kun je doorgaans ook zelf downloaden via de UB: Digitale tijdschriften. Doe dit ofwel vanaf een locatie op de UU, of via deze link vanaf iedere andere locatie.
Disclaimer: Eventuele veranderingen deel ik mee op college en via Blackboard.
College overzicht
Interessante evenementen of fenomenen
N.n.b. (meld me even wat jou interessant lijkt)
maandag 24 april 2023
1. Hoor/werkcollege
Inleiding: Voorgeschiedenis en onze vragen
Het moderne systeem van de schone kunsten. Om kunst te definiëren moeten we rekening houden met drie conceptuele niveaus: kunst in het algemeen, kunstvormen en individuele kunstwerken. Lessing zei in de achttiende eeuw al bemerkenswaardige dingen over de fenomenologie van kunstvormen.
Maar is kunst misschien inmiddels filosofie geworden (Danto over Warhols "Brillo dozen") of verdwijnt de kunst omdat ze tegenwoordig volledig digitaliseert en niemand zich nog in kunst interesseert? Bestaat er algoritmische computerkunst?
Vandaag: Wat zijn de thema's? De posities van Plato (kunst moet verboden worden) en Aristoteles (kunst levert universele filosofische kennis). Hoe gaan we in deze cursus te werk?
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 27 april 2023
Koningsdag, geen college
maandag 1 mei 2023
2. Werkcollege
Wittgenstein
Passages uit de lectures. Wittgenstein breekt met speculatieve tendensen in de discipline van de esthetica en keert terug naar de concrete situatie waarin we oordelen, of de waarde van dingen of gebeurtenissen zien, of maken.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 8 mei 2023
3. Hoorcollege
Definitie
Wat zijn de noodzakelijke en voldoende voorwaarden voor iets om kunst te zijn? Is Duchamps Fountain een kunstwerk, en zo ja, heeft het dan eigenschappen die alle kunstwerken hebben en die alleen kunstwerken hebben? Of moet kunst gevoelens van de kunstenaar uitdrukken, of een esthetische ervaring opwekken (en wat is dat dan?)? In de vijftiger jaren van de vorige eeuw is hierover een debat ontstoken met een artikel van Morris Weitz die een Wittgensteiniaans antwoord op de vraag gaf naar de definitie van kunst: wat kunst bijeen houdt is niets anders dan een soort familiegelijkenis. Enz.
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 11 mei 2023
4. Hoorcollege
Vervalsing
Waarom vinden we een vervalsing minder waard dan zijn origineel? Zien we het verschil wel (als de vervalsing perfect is)? Hoe stellen we vervalsing vast? Hoeveel typen vervalsing bestaan er en welke soorten authenticiteit zijn daarbij in het geding? Wat is authenticiteit?
Muziek kan niet vervalst worden, dankzij notatie-schrift. De partituur heeft de muziek dus van vervalsing geëmancipeerd. Dat was voordat we muziek-uitvoeringen konden vastleggen. Nu lijkt de CD muziek weer van de partituur te emanciperen. Uitvoeringen kun je vervalsen (denk aan Joyce Hatto).
Waar we eventueel op college naar gaan kijken of luisteren:
Jeff Koons, "German Shepherd Puppies". (The late show) [duur: 13 minuten]; jazz pianist, Lennie Tristano: "Turkish Mambo"
Internet:
Appropriationistische jazz-musici spelen Miles Davis' Kind of Blue. Oordeel zelf.
Reproducties en toelichting over Han van Meegeren
Andere vervalsingen 
Over de vernieling en restauratie van Barnet Newman's Cathedra, in 1997
Interview met Jeff Koons, door Klaus Ottmann, 1988, Journal of Contemporary Art.
over Koons's cases
Paul Bloom: The Origins of Pleasure
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 15 mei 2023
5. Werkcollege
Popmuziek
Eerst emancipeert muziek van zang (autonome muziek; instrumentele muziek), dan van het lichaam van de uitvoerder (door de partituur); in popmuziek zijn beide weer op volle sterkte terug.
In klassieke muziek hangt de identiteit van een werk af van de notatie in de partituur. In popmuziek van degenen die de muziek uitvoeren. Veel meer mensen houden van popmuziek dan van klassieke muziek, en misschien wel om andere redenen: wat zegt dat over onze cultuur?
Waar we eventueel op college naar gaan kijken of luisteren:
- Albert Ayler, Summertime
- Jimi Hendrix en Stevie Ray Vaughan: "Voodoo Child"
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
donderdag 18 mei 2023
Hemelvaart. Geen college
Bereid je voor op de tussentoets.
maandag 22 mei 2023, 17:15:20:15u. Tussentoets, Drift 13, 0.04
Tussentoets, stof t.m. College 5
donderdag 25 mei 2023
6. Hoorcollege
Fotografie als een kunst
Fotografie is een causaal procédé en de kunstenaar kan er zijn artistieke intenties niet in kwijt. Daarom is fotografie geen kunst. (Scruton)
Picasso's Guernica is zeker een iconische afbeelding, maar wanneer is een foto iconisch? Waaraan moet een foto voldoen om een iconische status te krijgen? Iconische foto's zijn doorgaans esthetisch erg sterk en ze geven in een oogopslag een dramatische scene in zijn essentie weer. Ze laten het lijden van individuen zien, maar portretteren ze die individuen? Zijn iconische foto's kunstwerken? Is er misschien een historisch verband met Byzantijnse iconen?
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 29 mei 2023
Pinksteren, geen college
donderdag 1 juni 2023
7. Hoorcollege
Schilderkunst (Tevens deadline reflectie)
Iedereen heeft wel eens geverfd, maar wat maakt schilderen tot een kunst? Kunnen apen kunstwerken schilderen? Of computers? En hoe staat het met schilders die andermans werken letterlijk naschilderen en dit als hun eigen werk presenteren (appropriationisten)—een vervalsing die als authentiek wordt gepresenteerd?
Waar we eventueel op college naar gaan kijken of luisteren:
- Henri-Georges Clouzot: Le Mystère Picasso [duur: 75 minuten--selectie]
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 5 juni 2023
8. Werkcollege
Film
De camera als actor. Dogma '95.
Door met de camera op de tranen in te zoomen breng je een gevoelsleven beter over (of niet?)?
Om wiens gevoelsleven gaat het in films? Toch zeker niet dat van het personage, want dat bestaat niet:
Gregory Currie, in Image and Mind, waarin filosofie van de film wordt bedreven in het licht van recente ontwikkelingen in de 'cognitive science', stelt dat "A fiction does not have the kinds of properties-shape, size, colour-that could be represented pictorially."
Waar we eventueel op college naar gaan kijken of luisteren: (De vele mogelijke functies van montage).
- Vinterberg: Festen
- Stanley Kubrick: The Shining (Selectie)
Vooraf lezen:
Lezen:
Cavell, Stanley. 1979. The World Viewed: Reflections on the Ontology of Film. Enlarged edition. Enlarged. Cambridge: Harvard University Press. [Selectie, Blackboard]
Walton, Kendall L. 1998. “On Pictures and Photographs: Objections Answered.” In Film Theory and Philosophy, edited by Richard Allen and Murray Smith, 60-75. Oxford: Oxford University Press.
Verdieping (facultatief):
donderdag 8 juni 2023
9. Hoorcollege
Kan pornografie kunst zijn?
Beeldende kunst bestaat voor een groot deel uit afbeeldingen, al dan niet figuratief. Pornografie ook. Kan pornografie ook kunst zijn? Ja toch, waarom niet? Of toch niet—maar waarom dan niet? Omdat ze te expliciet zijn, omdat seks in de publieke ruimte immoreel is? Omdat niet iedereen er tegen kan?
Vooraf lezen:
Verdieping (facultatief):
maandag 12 juni 2023
10. Werkcollege Publieke Kunst.
Censuur, is het te verdedigen?
Kunst in de publieke ruimte, gelden daar andere criteria voor? Mag daar alles wat in de musea mag? Een publiek kunstwerk ontleent zijn betekenis vaak voor een deel aan zijn omgeving, het is "site-specific". Dus het valt te verwachten dat een publiek kunstwerk zijn publiek roert (in positieve of negatieve zin, zoals we dat van kunst gewend zijn). Ben je dan niet heel klein-burgerlijk als je bezwaar maakt tegen een bepaald publiek kunstwerk? (Mag men eisen dat mensen niet "klein-burgerlijk" zijn).
Vooraf lezen:
Hein, Hilde. 1996. “What is Public Art? Place, time and meaning.” Journal of Aesthetics and Art Criticism 54:1–7. Horowitz, Gregg. 1996. “Public art/public space.” Journal of Aesthetics and Art Criticism 54:8–14. Kelly, Michael. 1996. “Public art controversy.” Journal of Aesthetics and Art Criticism 54:15–22.Verder lezen? (Geen toetsstof)
Devereaux, Mary. 1993. “Protected Space: Politics, Censorship, and the Arts.” Journal of Aesthetics and Art Criticism 51:2:207–15. "http://www.jstor.org/stable/431387" Can we separate the art from the artist? [Google Julian Beever] En ook dit is publieke kunst: hedendaagse trompe l'oeuil. Merk op dat het alleen werkt als de camera op een wel bepaald vast punt staat. Dus de manier waarop dit soort werken de omgeving mobiliseert is zeer beperkt. Lucette ter Borg en Carola Houtekamer: "Hoe een kunstenaar carrière maakt onder aanhoudende beschuldigingen van aanranding en verkrachting", NRC, 31 oktober, 2020. (Blackboard)donderdag 15 juni 2023
11. Hoorcollege Kan kunst immoreel zijn? Morele beoordeling van kunstwerken en Implicatiekunst
Ervan uitgaand dat kunst alleen historisch gedefinieerd kan worden (Levinson) en dat kunst een autonome praktijk is, is de recente opkomst van overduidelijk immorele kunstwerken waarin vissen of mensen mishandeld worden omwille van een esthetische beleving bij het publiek, stelt ons voor een dilemma. Ofwel kunnen deze werken geen kunst zijn omdat ze immoreel zijn ofwel zijn het wel kunstwerken en heeft hun immorele aard een andere betekenis. In dat laatste geval zouden het gewoon instanties van bestaande kunstvormen kunnen zijn (met een immoreel aspect)---maar dat lijkt niet het geval. In plaats daarvan lijken ze iets geheel nieuws in de kunst, een nieuwe kunstvorm.
We bespreken voorbeelden van deze nieuwe kunstvorm--Implicatiekunst en laten zien dat ze door een eigen procede gekenmerkt worden en dat dat een artistiek procede is. Die twee-trapsbenadering is nodig omdat de definitie van kunst in het licht van het verleden (de historische definitie) opengebroken moet worden om revolutionaire nieuwe kunstvormen in de kunst te kunnen incorporeren.
Het procede van Implicatiekunst heeft te maken met de manier waarop de kijker geïmpliceerd wordt in het immorele aspect van een werk; waardoor zijn morele intuïties in een beleving (niet slechts een gedachte) worden opgewekt.
Vooraf lezen:
maandag 19 juni 2023
12. Werkcollege eerste versie eindpapers
Vandaag bespreken we de eerste versie van jullie eindpaper: neem twee geprinte exemplaren mee naar de bijeenkomst. Studenten lezen en becommentariëren elkaars papers; waarna plenaire discussie over de onderwerpen en de aanpak. Gebruik de discussie om je paper te verbeteren. Je eindpaper wordt ingezonden (als word-file; geen pdf!) uiterlijk maandag 26 juni 2023 23:55 uur, en beslaat niet meer dan 1200 woorden (p.m. 100 woorden).
-Feeds